Χριστουγεννιάτικα έθιμα από όλη την Ελλάδα

Με έθιμα και παραδόσεις που έχουν τις ρίζες τους βαθιά πίσω στον χρόνο, γιορτάζονται τα Χριστούγεννα σε κάθε γωνιά της Ελλάδας. Μέσα από ένα ταξίδι στον τόπο μας, το star.gr σας εύχεται χρόνια πολλά, με την ελπίδα η γέννηση του Χριστού να είναι το προμήνυμα για μια χρονιά διαφορετική, όμορφη, με λιγότερα προβλήματα και περισσότερα χαμόγελα!

Το χριστουγεννιάτικο στεφάνι

Διακοσμημένο με χριστουγεννιάτικα στολίδια, το στεφάνι από έλατο στην εξώπορτα θεωρείται ότι φέρνει τύχη στο σπίτι. Βασικό του στοιχείο είναι η ύπαρξη του σκόρδου, που πιστεύεται ότι προφυλάσσει από το κακό μάτι. Μάλιστα, σε κάποια χωριά κρεμάνε ολόκληρες πλεξούδες από σκόρδα και πάνω τους καρφώνουν μοσχοκάρφια για να διώξουν την «κακογλωσσιά»!

Το χριστόψωμο

Με την Κρήτη να τηρεί ευλαβικά την εν λόγω παράδοση, το χριστόψωμο είναι ευλογημένο ψωμί για τη ζωή του νοικοκύρη και της οικογένειάς του. Στο αλεύρι μπαίνουν ακριβά υλικά, όπως ροδόνερο, μέλι, σουσάμι, κανέλα και γαρίφαλα. Η μισή ζύμη γίνεται κουλούρα και με την άλλη μισή πλάθεται ένας σταυρός, στο κέντρο του οποίου μπαίνει ένα καρύδι, σύμβολο της γονιμότητας. Το χριστόψωμο κόβεται από τον νοικοκύρη και μοιράζεται σε όσους κάθονται στο γιορτινό τραπέζι.

Στη Ζάκυνθο, οι νοικοκυρές ζυμώνουν την κουλούρα -από αλεύρι πολύ καλής ποιότητας, με πολλά αρωματικά βότανα, καρύδια και σταφίδες, κρασί και λάδι- την οποία στολίζουν με περίτεχνα σχέδια από το ίδιο ζυμάρι. Στο εσωτερικό τοποθετούν το «ηύρεμα», ένα χρυσό ή ασημένιο νόμισμα, ενώ η κοπή της συνοδεύεται από μία ολόκληρη ιεροτελεστία, με αποκορύφωμα το μοίρασμά της στην οικογένεια, πάντα από τον νοικοκύρη.

Η γουρουνοχαρά, το πάντρεμα της φωτιάς και το τάισμα της βρύσης

Στη Θεσσαλία, ένα από τα πιο χαρακτηριστικά χριστουγεννιάτικα έθιμα είναι το σφάξιμο του γουρουνιού ή γουρουνοχαρά. Την ημέρα αυτή σφάζουν τα γουρούνια που έχουν θρέψει σχεδόν ένα χρόνο πριν και κυριολεκτικά δεν πάει τίποτα χαμένο! Η διαδικασία προϋποθέτει και γλέντι μέχρι τα ξημερώματα και γι’ αυτό και πήρε την ονομασία αυτή, από τη χαρά που νιώθουν οικοδεσπότες και φιλοξενούμενοι.

Την παραμονή των Χριστουγέννων σε πολλά μέρη της Ελλάδα είθισται να… παντρεύουν τη φωτιά. Αυτό προϋποθέτει το πάντρεμα ενός «θηλυκού» ξύλου (πχ. κερασιά) και ενός «αρσενικού», (πχ. κέδρος). Τα κορίτσια της οικογένειας έβαζαν δίπλα από το αναμμένο τζάκι κλωνάρια από το «αρσενικό» και τα αγόρια κλωνάρια από το «θηλυκό». Το ποιο κλωνάρι θα καιγόταν πρώτο ήταν ένα σημάδι για το ποιο παιδί θα παντρευτεί πρώτο.

Ένα άλλο έθιμο, κυρίως σε περιοχές της Θεσσαλίας, συμβαίνει τα χαράματα των Χριστουγέννων και είναι το τάισμα της βρύσης: οι κοπέλες πηγαίνουν στην πιο κοντινή βρύση χωρίς να βγάλουν λέξη στη διαδρομή για να κλέψουν το «άκραντο» (επειδή δε μιλούν) νερό. Στη συνέχεια, αλείφουν τις βρύσες του χωριού με βούτυρο και μέλι και εύχονται όπως τρέχει το νερό έτσι να τρέχει και η προκοπή και η γλύκα όλο το χρόνο στο σπίτι τους. Στη συνέχεια, αφού ρίξουν μερικά χαλίκια και ένα βατόφυλλο, παίρνουν νερό και επιστρέφουν αμίλητες στο σπίτι τους, όπου ραντίζουν τις τέσσερις γωνίες και σκορπούν τα χαλίκια.

Οι Μωμόγεροι της Δράμας και ραγκουτσάρια

Στα χωριά Πλατανιά και Σιταγροί της Δράμας συναντάμε το έθιμο των Μωμόγερων που προέρχεται από τους Πόντιους πρόσφυγες. Είναι μια πολύ αγαπητή εκδοχή των καλικαντζάρων, με την τρομακτική όψη και τη σκανταλιάρικη διάθεση. Η ονομασία προέρχεται από τις λέξεις μίμος και γέρος και συνδέεται με τις μ��μητικές κινήσεις των πρωταγωνιστών του εθίμου. Ντυμένοι με τομάρια ζώων και με μάσκες περίεργων ή γεροντικών προσώπων, οι Μωμόγεροι περιπλανούνται σε σοκάκια και πλατείες τραγουδώντας τα κάλαντα και δίνοντας ευχές. Όταν οι παρέες συναντηθούν κάνουν ψευτοπόλεμο μεταξύ τους ώσπου η μία ομάδα να νικήσει και η άλλη να δηλώσει υποταγή.

Το ίδιο έθιμο, με παραλλαγές, γίνεται στην Κοζάνη και την Καστοριά, με την ονομασία ραγκουτσάρια.

Η ψυχοκόρη

Σε μερικές περιοχές, όπως στην Κορινθία και την Νεμέα, εφαρμόζεται το έθιμο της ψυχοκόρης: το πρωί των Χριστουγέννων, όταν γυρίζουν από την εκκλησία, η έφηβη κόρη του σπιτιού τους περιμένει έχοντας βάλει πάνω σε μία πιατέλα όλα τα παραδοσιακά εδέσματα, όπως κουραμπιέδες, δίπλες, μελομακάρονα, τηγανόψωμα, ξεροτήγανα και γλυκά του κουταλιού.