Η τιμή του ελληνικού σινεμά

Επειτα από μία τριετία φτωχής –έως πάμφτωχης– εισπρακτικής συγκομιδής, οι ελληνικές κινηματογραφικές παραγωγές κινούνται φέτος σε αξιοπρεπή επίπεδα, κυρίως χάρη στην επιστροφή δύο σημαντικών ονομάτων, του Χρ. Παπακαλιάτη («Ενας άλλος κόσμος») και του Τ. Μπουλμέτη («Νοτιάς»). Με αφορμή την πορεία των δύο αυτών ταινιών αλλά και τις παντοειδείς αλλαγές που έχουν επέλθει τα τελευταία χρόνια στον χώρο, κάνουμε μια αναδρομή στο εγχώριο box office της περασμένης δεκαπενταετίας, εξάγοντας, κατά το δυνατόν, και τα ανάλογα συμπεράσματα. Το ελληνικό σινεμά ως τέκνο της ελληνικής κοινωνίας (η γνησιότητα αποτελεί αντικείμενο έρευνας) ακολούθησε ως επί το πλείστον τα χούγια της· τα καλά και τα άσχημα, τις τάσεις και τις μόδες, τα οικονομικά και πολιτιστικά ζενίθ και ναδίρ. Η πορεία αυτή απεικονίζεται και στους αριθμούς των εισιτηρίων που «έκοψαν» οι εγχώριας παραγωγής ταινίες από τις αρχές περίπου της νέας χιλιετίας και έκτοτε.

Οι τομές που (χονδρικά) διακρίνονται είναι δύο: η πρώτη σηματοδοτεί την αρχή αυτής της περιόδου με την έλευση των πολυκινηματογράφων, η οποία και αύξησε κατακόρυφα τις εισπράξεις των δημοφιλέστερων ταινιών. Η δεύτερη ήρθε με το πέρασμα στην εποχή της οικονομικής κρίσης και της αναγκαστικής «νηστείας» που επιβλήθηκε, μεταξύ όλων των άλλων, στην κινηματογραφική παραγωγή και κατανάλωση. Μέσα σε αυτά τα 15 χρόνια είχαμε ακόμα μερικές ταινίες-φαινόμενα, οι οποίες έθεσαν υψηλότατα εισπρακτικά ρεκόρ. Με αυτές συνδέθηκαν μια σειρά κινηματογραφιστών –αρχικά οι Ρέππας/Παπαθανασίου και αργότερα οι παλαιότεροι Π. Βούλγαρης, Ν. Περάκης, Γ. Σμαραγδής, εσχάτως ο νεότερος όλων Χρ. Παπακαλιάτης– που φαίνεται να γνωρίζουν πώς να «φέρνουν» τον κόσμο στις αίθουσες. Τέλος, κυρίως την τελευταία επταετία, είχαμε την άνοδο του λεγόμενου ποιοτικού σινεμά (το επίσης λεγόμενο Weird Cinema των Λάνθιμου, Τσαγκάρη κ.ά., αλλά και το σινεμά των Οικονομίδη, Κούτρα), με αρκετά φεστιβαλικά αναγνωρισμένα φιλμ, τα οποία όμως σπανίως συνόδευσαν αυτές τους τις επιτυχίες με ανάλογες εισπρακτικές επιδόσεις.

Προτού προχωρήσουμε στα της δεκαπενταετίας, επιβάλλεται η αναφορά σε μία ταινία που ήρθε κάπως νωρίτερα: το «Βαλκανιζατέr» (1997) του Σωτήρη Γκορίτσα, εκτός από ένα έξυπνο σχόλιο πάνω στην νεοελληνική πραγματικότητα, ήταν και η πρώτη σύγχρονη ελληνική ταινία η οποία έφτασε σε εξαψήφιο νούμερο εισιτηρίων (περ. 180.000). Δύο χρόνια αργότερα, ωστόσο, θα γινόταν το μεγάλο «μπαμ» με το «Safe Sex» να φτάνει τα 1,2 εκατ. εισιτήρια, ισοπεδώνοντας φυσικά οποιοδήποτε προηγούμενο ρεκόρ.

1,3 εκατ. εισιτήρια είναι το ρεκόρ της 15ετίας

2000-2001: Η επιτυχία του «Safe Sex» φέρνει αρκετές, ανάλογου τηλεοπτικού ύφους παραγωγές, στις πρώτες θέσεις του box office. Tέτοιες ήταν το «Στάκαμαν» του Α. Καφετζόπουλου (350.000 εισιτ.), «Ο καλύτερός μου φίλος» του Λ. Λαζόπουλου (340.000) και το «Ριζότο» της Ολγας Μαλέα (270.000). Αξια αναφοράς και η εξαιρετική «Αγέλαστος Πέτρα» του Φ. Κουτσαφτή, το πρώτο ουσιαστικά ελληνικό ντοκιμαντέρ με σοβαρή απήχηση στο κοινό (40.000 εισιτ.).

2001-2002: Οι Ρέππας-Παπαθανασίου επιστρέφουν με «Το κλάμα βγήκε απ’ τον Παράδεισο» (440.000 εισιτ.), ενώ αξιοσημείωτη είναι και η επίδοση του «Δεκαπενταύγουστου» (60.000 εισιτ.) του Κ. Γιάνναρη, ταινία η οποία συμμετείχε και στο διαγωνιστικό τμήμα της Μπερλινάλε.

2003-2004: Επειτα από μια «ήσυχη» σεζόν (2002-2003), έρχεται η δεύτερη τεράστια εισπρακτική επιτυχία με την «Πολίτικη Κουζίνα» του Τ. Μπουλμέτη, η οποία αγγίζει τα 1,3 εκατ. εισιτήρια, θέτοντας το ακατάρριπτο μέχρι σήμερα ρεκόρ του ελληνικού box office. Την ίδια χρονιά και «Οι Γενναίοι της Σαμοθράκης» του Σ. Τσαρουχά (105.000 εισιτ.).

2004-2005: Την κορυφαία εισπρακτική επίδοση της χρονιάς καταγράφουν οι «Νύφες» του Π. Βούλγαρη (680.000 εισιτ.). Παράλληλα, ο πρωτοεμφανιζόμενος (σε μεγάλου μήκους) Ν. Ηλιάδης εντυπωσιάζει με το «Hardcore», το οποίο έχει παρόμοια νούμερα με «Το Λιβάδι που Δακρύζει» του Θ. Αγγελόπουλου (περ. 25.000 εισιτ.).

2005-2006: Η τελευταία ελληνική ταινία που ξεπέρασε το 1 εκατ. εισιτήρια ήταν οι «Σειρήνες στο Αιγαίο» του Ν. Περάκη (1.230.512) – μάλιστα η συγκεκριμένη, που βρέθηκε στην κορυφή και του συνολικού εγχώριου box office της χρονιάς, είχε περισσότερες χρηματικές εισπράξεις από την «Πολίτικη Κουζίνα», ωστόσο τα εισιτήριά της παρουσιάζονται κατά τι λιγότερα. Τον ίδιο χρόνο «Η Χορωδία του Χαρίτωνα» του Γ. Καραντινάκη έφτασε τα 25.000 εισιτήρια.

2006-2007: Σε μια μάλλον μέτρια για το ελληνικό σινεμά χρονιά ξεχωρίζουν (εισπρακτικά) το «Straight Story» (κάτι παραπάνω από 300.000 εισιτ.) των Β. Κυριακίδη-Ε. Μουρίκη και το «Πέντε λεπτά ακόμα» (περ. 260.000 εισιτ.) του Γ. Ξανθόπουλου.

2007-2008: Ο «Ελ Γκρέκο» του Γ. Σμαραγδή φτάνει τα 767.158 εισιτήρια, κατακτώντας τη δεύτερη θέση και του συνολικού box office, πίσω μόνο από τους «300». Αρκετά καλά τα πήγαν ακόμα το «Μια Μέλισσα τον Αύγουστο» (299.091 εισιτ.) του Θ. Αθερίδη και το «Φιλί της Ζωής» (258.180 εισιτ.) του Ν. Ζαπατίνα, ενώ η «Ψυχραιμία» του Ν. Περάκη έμεινε στα (σχετικά μέτρια) 114.000 εισιτήρια.

2008-2009: Τα Νο 3, Νο 4 και Νο 5 του συνολικού box office είναι ελληνικές παραγωγές· πρόκειται για το «Μόλις Χώρισα» (419.153 εισιτ.) του Β. Μυριανθόπουλου, το «Αϊ Φορ, Λούφα και Απαλλαγή» (391.306 εισιτ.) του Β. Κατσίκη και το «Bank Bang» (381.212 εισιτ.) του Α. Παπαδημητρόπουλου, αντιστοίχως.

2009-2010: Πολύ σημαντική χρονιά για το σύγχρονο ελληνικό σινεμά κι ενώ βρισκόμαστε πια στο κατώφλι της οικονομικής κρίσης. Η «Νήσος» (545.772 εισιτ.) του Χ. Δήμα κοντράρει στα ίσια το «Avatar», ενώ αρκετές ακόμα ταινίες όπως τα «Ι Love Karditsa» του Σ. Μαρκίδη, «Η Κληρονόμος» του Π. Φαφούτη και το «Ψυχή Βαθιά» του Π. Βούλγαρη κινούνται ανάμεσα στα 200.000-350.000 εισιτήρια. Την ίδια σεζόν τρία φιλμ φέρνουν ξανά το ποιοτικό ελληνικό σινεμά στο προσκήνιο, κερδίζοντας την αναγνώριση και στα διεθνή φεστιβάλ. Είναι ο «Κυνόδοντας» (περ. 40.000 εισιτ.) του Γ. Λάνθιμου, η «Ακαδημία Πλάτωνος» (54.005 εισιτ.) του Φ. Τσίτου και η «Στρέλλα» (περ. 10.000 εισιτ.) του Π. Κούτρα.

2010-2011: Το σίκουελ της «Νήσου» βρίσκεται στην πρώτη θέση, με σημαντικά όμως λιγότερα εισιτήρια σε σχέση με το πρώτο μέρος (299.243). Ακολουθούν το «Τανγκό των Χριστουγέννων» (211.121 εισιτ.) του Ν. Κουτελιδάκη και το «Μια φορά κι ένα μωρό» (183.105 εισιτ.) του Ν. Ζαπατίνα. Οι «Αλπεις» του Γ. Λάνθιμου μένουν μάλλον χαμηλά (9.064 εισιτ.).

2011-2012: Ο Χ. Παπακαλιάτης παρουσιάζει την πρώτη του κινηματογραφική ταινία («Αν…») και φτάνει τα 532.000 εισιτήρια. Καλή επίδοση και για το «Ο Θεός αγαπάει το Χαβιάρι» (316.934 εισιτ.) του Γ. Σμαραγδή.

2012-2013: Βρισκόμαστε πλέον για τα καλά εν μέσω της κρίσης· εκτός από τη «Μικρά Αγγλία» του Π. Βούλγαρη, που κάνει σχεδόν μισό εκατ. εισιτήρια, δύο μόνο ακόμα ταινίες («Η Αγάπη έρχεται στο τέλος» και «Ακάλυπτος») ξεπερνούν –μετά βίας– το «φράγμα» των 100.000.

2013-2014: Η χειρότερη ίσως, εισπρακτικά, σεζόν της δεκαπενταετίας: το «Πέμπτη και 12» (124.559 εισιτ.) του Θ. Τσαλταμπάση είναι το πρώτο φιλμ ακολουθούμενο από το «Από Ερωτα» (77.888 εισιτ.) του Θ. Αθερίδη. Τέλος, τόσο το «Μικρό Ψάρι» του Γ. Οικονομίδη όσο και το «Xenia» του Π. Κούτρα (16.105 και 15.278 εισιτ. αντίστοιχα), παρά τη φεστιβαλική τους πορεία, δεν κατάφεραν να προσεγγίσουν μεγάλη μερίδα του κοινού.

2014-2015 (κάποια συνεχίζονται και το 2016): Ο Χρ. Παπακαλιάτης επιστρέφει με το «Ενας άλλος κόσμος» το οποίο πηγαίνει εξαιρετικά, έχοντας ξεπεράσει τα 600.000 εισιτήρια. Πιο χαμηλά βρίσκεται ο «Νοτιάς» του Τ. Μπουλμέτη (περ. 135.000 εισιτ. έως 25/2) και το «Ουζερί Τσιτσάνης»  (105.272 εισιτ.) του Μ. Μανουσάκη.

* Ο «Αστακός» του Γ. Λάνθιμου έκανε 65.654 εισιτήρια, όμως διευκρινίζεται πως πρόκειται κυρίως για βρετανική παραγωγή.