Θλιμμένη ενηλικίωση: Το να μεγαλώνεις χωρίς να μπορείς να ορίσεις τη ζωή σου

Μία από τις αγαπημένες ελληνικές κλισέ μομφές σε όποιον δεν έχει καταφέρει να εγκαταλείψει την πατρογονική εστία και να ανοίξει μόνος του σπίτι (και να αναλάβει υποχρεώσεις) είναι εκείνο το αμίμητο «βρε, στο εξωτερικό, τα παιδιά φεύγουν από το σπίτι στα 18 τους και τα βγάζουν πέρα μόνα τους».

Αυτήν την ατάκα καλά θα κάνουν να την εγκαταλείψουν όσοι τη χρησιμοποιούσαν και όχι μόνο επειδή τα τελευταία χρόνια η κρίση, η ανεργία και οι πενιχρότατοι μισθοί έστειλαν πολλούς από εμάς – και 40άρηδες – ξανά στο πατρικό, στο σπίτι της μαμάς ή ακόμη και στο σπίτι των παππούδων, προκειμένου να τα βγάλουμε πέρα.

Γιατί; Γιατί τώρα πια και στο εξωτερικό – και κυρίως στις ΗΠΑ – παρατηρείται αυτού του είδους η «θλιμμένη ενηλικίωση», το να μεγαλώνεις, να ενηλικιώνεσαι, να έχεις δικαίωμα ψήφου, η κοινωνία και το επίσημο κράτος να σε αντιμετωπίζει ως ενήλικο ον, με υποχρεώσεις, αλλά εσύ να μην μπορείς να ξεκολλήσεις από το σπίτι, να δοκιμάσεις τις πρώτες σοβαρές υπευθυνότητες της ενήλικης ζωής: το να αγοράσεις ή έστω να νοικιάσεις δικό σου σπίτι και το να μπορείς να υπάρξεις, χωρίς καμία βοήθεια, οικονομικά ανεξάρτητος.

«Θλιμμένη ενηλικίωση»: το να μεγαλώνεις, να ενηλικιώνεσαι, να έχεις δικαίωμα ψήφου, η κοινωνία και το επίσημο κράτος να σε αντιμετωπίζει ως ενήλικο ον, με υποχρεώσεις, αλλά εσύ να μην μπορείς να ξεκολλήσεις από το σπίτι, να δοκιμάσεις τις πρώτες σοβαρές υπευθυνότητες της ενήλικης ζωής: το να αγοράσεις ή έστω να νοικιάσεις δικό σου σπίτι και το να μπορείς να υπάρξεις, χωρίς καμία βοήθεια, οικονομικά ανεξάρτητος.

Τι σημαίνει να είσαι ενήλικος, αναρωτιέται και η Deborah Copaken, επιτυχημένη συγγραφέας, δημοσιογράφος και πλέον σεναριογράφος, γεννηθείσα το ’66 και πάρα πολύ προβληματισμένη – σύμφωνα με άρθρο της – για το μέλλον των παιδιών της και κάθε παιδιού που στα 20 του αντιμετωπίζεται ως πολίτης που ψηφίζει, ωστόσο και ως άνθρωπος με κουτσουρουμένα φτερά, πριν καν προλάβει να βγει από το σπίτι, πριν καν τελειώσει το κολέγιο. Μας θυμίζει κάτι;

“Εκείνο που σίγουρα γνωρίζω είναι ότι τα παιδιά μου, που βρίσκονται σε ηλικία ψήφου, θα βγουν από το κολέγιο χρεωμένα, θα “στριμωχτούν” στην αγορά εργασίας – αν είναι αρκετά τυχερά για βρουν μία δουλειά – θα βρεθούν με απελπιστικά στάσιμους μισθούς στα μεσοπέλαγα της μεσαίας τάξης που εξαφανίζεται. Όλο αυτό θα τους στερήσει δύο παραδοσιακά ορόσημα της ενηλικίωσης τους”, λέει η Copaken  

«Εκείνο που σίγουρα γνωρίζω είναι ότι τα παιδιά μου, που βρίσκονται σε ηλικία ψήφου, θα βγουν από το κολλέγιο χρεωμένα, θα “στριμωχτούν” στην αγορά εργασίας – αν είναι αρκετά τυχερά για βρουν μία δουλειά – θα βρεθούν με απελπιστικά στάσιμους μισθούς στα μεσοπέλαγα της μεσαίας τάξης που εξαφανίζεται. Όλο αυτό θα τους στερήσει δύο παραδοσιακά ορόσημα της ενηλικίωσης τους: την οικονομική τους ανεξαρτησία και τη δυνατότητα να αποκτήσουν κάποτε ένα δικό τους σπίτι. Αυτό το νέο, ενδιάμεσο (μεταξύ εφηβείας και ενηλικίωσης) στάδιο, που αναγκάζει τους 20άρηδες να γυρίσουν στο σπίτι με τους γονείς, είναι κάτι πέρα από αυτό που λανθασμένα αποκαλούμε παρατεταμένη εφηβεία.

Η Copaken ξεκίνησε να δουλεύει στη σεναριογραφική ομάδα της δημοφιλούς σειράς “Younger” την ίδια περίοδο που γινόταν 50 ετών. Και τότε οι προβληματισμοί της – προβληματισμοί ανθρώπων σε όλη την Ευρώπη και τις ΗΠΑ – έγιναν πιο έντονοι. Και δυστυχώς αυτό που επισημαίνει μοιάζει να είναι ένα παγκόσμιο φαινόμενο: οι δείκτες ωριμότητας δεν έχουν πια καμία σημασία, αφού δεν ακολουθείται το παραδοσιακό μοντέλο ζωής των προηγούμενων δεκαετιών. Ο μπαμπάς δεν έχει σταντάρ δουλειά, η μαμά δεν μπορεί να κάνει off και να μεγαλώσει με άνεση τα παιδιά της και το τρομακτικότερο; Τα παιδιά δεν παίζουν πια όπως παλιά σε αυλές και δρόμους. Όλα έχουν αλλάξει, οι ρόλοι, οι έμφυλες συνήθειες και φυσικά όχι προς το καλύτερο. Όχι, ας πούμε για να εξισωθούν οι μισθοί αντρών γυναικών. Αλλά για να μπουν όλοι, απαξάπαντες από πολύ μικρή ηλικία, σε μία νέα παγκόσμια ωριμότητα, που γεννιέται από την αβεβαιότητα για το μέλλον κι από τη σιγουριά ότι όλοι έχουν ευθύνες, όχι όμως και ευκαιρίες.

Σίγουρα, όλο αυτό μας θυμίζει και την ελληνική πραγματικότητα. Μπορεί να μην είχαμε σειρές όπως το “Youngers”, είχαμε όμως κάποια τηλεοπτικά δείγματα, όπως η «Γενιά των 592 ευρώ» που επιχειρούσε να περιγράψει αυτό που ερχόταν, έστω και άτσαλα, λίγο αδέξια και αβέβαια εκείνη την περίοδο. Όπως γράφει η Copaken «όταν όλοι, ανεξαρτήτως ηλικίας και φύλου, με το ίδιο jean και  τα φουτεράκια της ευκολίας, παλεύουν να πληρώσουν λογαριασμούς και αντεπεξέλθουν σε υποχρεώσεις μεγαλύτερες από το μπόι τους, πολλές φορές σιωπηλά, γίνεται σαφές ότι η ενηλικίωση δεν είναι πια κάτι που έχει να κάνει με την ηλικία, με το ντύσιμο, την οικογενειακή κατάσταση, το εισόδημα ή τη… νομοθεσία».

Προφανώς, όπως και στη χώρα μας, όπου σύμφωνα με έρευνες εγκαταλείπονται οι σπουδές για την επιβίωση, η ενηλικίωση είναι κάτι που έχει να κάνει με το να αντιλαμβάνεσαι τα «συμπαντικά» λάθη, τα όσα δεν δουλεύουν σωστά στις δομές του κόσμου. Έχει να κάνει με την αγάπη και τη συναίσθηση, με την ευγένεια και την ανοχή, με την προσπάθεια να διορθώσεις τα λάθη των άλλων, ακόμη κι αν σε «καταπίνουν», έχει να κάνει με το πώς δουλεύει το σύστημα σήμερα.

“Είδα το δικό μου παιδί, στα 19 του σήμερα, να ενηλικιώνεται από τα 16 του, μέσα σε διάστημα ενός έτους και ενώ η οικογένεια περνούσε μία δύσκολη στιγμή. Τότε ήταν που η μικρή ωρίμασε γρήγορα για να αρθεί στο ύψος των περιστάσεων. Αυτή η μετάβαση δεν είναι κάτι που θα ήθελα για εκείνην, όμως, για πολλούς λόγους είναι κάτι που έγινε και απ’ ό,τι φαίνεται έγινε για καλό”

«Μπορεί να είσαι αρκετά μεγάλος για να έχεις δικαίωμα ψήφου», εξηγεί η Copaken, «αλλά στην πραγματικότητα να είσαι ακόμη παιδί, που όμως, συμπεριφέρεται σαν ενήλικος. Είναι δύσκολο να το περιγράψεις με λέξεις, αλλά το αναγνωρίζεις, όταν το συναντάς. Είδα το δικό μου παιδί, στα 19 του σήμερα, να ενηλικιώνεται από τα 16 του, μέσα σε διάστημα ενός έτους και ενώ η οικογένεια περνούσε μία δύσκολη στιγμή. Τότε ήταν που η μικρή ωρίμασε γρήγορα για να σταθεί στο ύφος των περιστάσεων. Αυτή η μετάβαση δεν είναι κάτι που θα ήθελα για εκείνην, δεν σκεφτόμουν κάτι τέτοιο όταν αποκτούσα το δικό μου παιδί. Όμως, για πολλούς λόγους είναι κάτι που έγινε και απ’ ό,τι φαίνεται έγινε για καλό».

Η σεναριογράφος αναφέρεται και σε πιο απτά παραδείγματα ανθρώπων που ενηλικιώθηκαν και άλλων που έμειναν στάσιμοι. Μία περίεργη κατάσταση που κάπως στενοχωρεί, όταν συμβαίνει, αλλά απογοητεύει περισσότερο όταν δεν συμβαίνει ποτέ. Φτάνει στο σημείο να συγκρίνει την πολιτική παρουσία του Μπαράκ Ομπάμα με τον γραφικό λόγο του Ντόναλντ Τραμπ: από τη μία ένας πολιτικός που παρά τα λάθη, σίγουρα συμπεριφέρθηκε ως ενήλικας. Κι από την άλλη κάποιος που συμπεριφέρεται, εκφράζεται και σκέφτεται σαν επιπόλαιο, κακομαθημένο, ανόητο παιδί. Η Copaken, που τώρα συνεργάζεται με τον Darren Star, τον επιτυχημένο δημιουργό του “Sex and the City”, κλείνοντας κάνει μία εξομολόγηση που «μιλάει» στις καρδιές όλων των γυναικών και των ανθρώπων, από άκρη σ’ άκρη του σύγχρονου κόσμου.

«Σε ό,τι με αφορά, εκτός από τις απλήρωτες άδειες μητρότητας, εγώ δεν είχα τα μέσα να μείνω στο σπίτι με τα παιδιά μου. Φοβόμουν ότι θα έχανα την οικονομική και επαγγελματική μου θέση στον κόσμο. Αλλά άφησα μία στρεσογόνα δουλειά στην τηλεόραση και τις ειδήσεις προκειμένου να αφιερώσω λίγο χρόνο στην οικογένεια μου, προσπαθώντας να κάνω καριέρα από το σπίτι, ως συγγραφέας και φωτογράφος. Όπως και η πρωταγωνίστρια της σειράς είχα παιδιά στο κολλέγιο, έναν αποτυχημένο γάμο, που ξεφούσκωσε μετά από δύο δεκαετίες, ένα χρέος που φυσικά δεν δημιούργησα μόνη μου, μία εντελώς ολοκαίνουρια επαγγελματική ζωή και μερικές σχέσεις, μετά τον γάμο, με νεότερους άντρες. Κάποιοι μάλιστα εκ των οποίων πολύ πιο ενήλικες, από αυτούς που φαίνονται, αλλά δεν είναι», λέει η σεναριογράφος.

Πέρα από τις αλήθειες που λέει ανοιχτά και χωρίς αγκυλώσεις η Copaken η όλη προσέγγιση της αξίζει κι ακόμη ένα σχόλιο: μήπως στο εξωτερικό οι τηλεοπτικές σειρές πετυχαίνουν και γίνονται σημείο αναφοράς, ακριβώς επειδή τις εμπιστεύονται σε ανθρώπους που έχουν επαφή με την πραγματική ζωή και τα προβλήματα της. Μια σκέψη κάνουμε…

via