Ο «Μεγάλος Ερωτικός» μιλά για την τελετουργία του τραγουδιού • Hit Channel

Το κενό που άφησε ο Μάνος Χατζιδάκις στη μουσική σκηνή του τόπου είναι αναντικατάστατο, όμως το σπουδαίο έργο του παραμένει πλοηγός.

Στις 15 Ιουνίου συμπληρώνονται 23 χρόνια από την ημέρα που εγκατέλειψε αίφνης τα εγκόσμια ο ανυπέρβλητος Μάνος Χατζιδάκις, το 1994 σε ηλικία 68 ετών.

Ο μέγας μουσουργός εργάστηκε άοκνα για τη μέθεξη, δίνοντας πνοή στα όνειρα και μελωδία στο ταξίδι. Η παρακαταθήκη που έχει κληρονομήσει στις γενεές απαριθμεί εκατοντάδες κλασικά έργα με άφθαρτο αποτύπωμα στο χρόνο.

Με τη δεινότητα και την τεχνοτροπία που διέθετε, ο Μάνος Χατζιδάκις θεωρείται ως ο πρωτοπόρος που γεφύρωσε τη λόγια μουσική με τη λαϊκή μουσική παράδοση.

Κεντρική επιδίωξη ήταν πάντοτε η μουσική του να εκφράζει τους ανθρώπους και τον καιρό που ζουν και να μην αποτελεί απλά μία έκφραση τέχνης, απορρίπτοντας το οικοδόμημα της κλασικής μουσικής. Συνύφανε τον υψηλό ποιητικό λόγο με έναν ισχυρό μύθο, δίνοντας το στίγμα της στάσης που διατηρούσε επάνω στα ζητήματα της τέχνης και του δημόσιου βίου.

Για το Μάνο Χατζιδάκι το τραγούδι ήταν τελετουργική πράξη που απαιτούσε την αντίστοιχη προετοιμασία προκειμένου να φωτίσει τις κρυφές και αθέατες γωνίες των ψυχών. Καθώς αρνείτο σθεναρά να κολακεύσει τις συνήθειες των πολλών, οι ιδέες του κατηγοριοποιούνταν συχνά ως «αιρετικές».

Όπως θα διαβάσετε παρακάτω, ο Μάνος Χατζιδάκις εξηγεί την αντίληψή του σχετικά με τη μουσική μέσω ενός δικού του γραπτού κειμένου που συμπεριελήφθη στο βιβλίο «Ο Καθρέφτης και το Μαχαίρι» (Εκδ. Ίκαρος, 1988). Στην εν λόγω έκδοση είχαν συλλεχθεί 36 κείμενά του που είχαν δημοσιευθεί προηγουμένως σε εφημερίδες και περιοδικά ή είχαν εκφωνηθεί σε ζωντανές ομιλίες προς το κοινό.

Ο Μάνος Χατζιδάκις για το τραγούδι

«Το τραγούδι δεν είναι σύνθημα ή πράξη εκτονώσεως. Ούτε μαστίχα για το στόμα αθλητικών εφήβων ή συντροφιά νυχτερινή για οδηγούς ταξί και φορτηγών. Είναι μια σχέση υπεύθυνη, μια πράξη ερωτική ανάμεσά μας που μας αποκαλύπτει. Τελετουργία που απαιτεί, τόσο από σας όσο και από μένα, μια προετοιμασία θρησκευτική, επίμονη άσκηση γνώσης και αθωότητας, αποκαλύψεως και ανιχνεύσεως, μνήμης και προφητείας.

Το τραγούδι είναι μια μαγική στιγμή κι εγώ ένας πανηγυριώτης μάγος εκπρόσωπός σας, που θα φωτίσω τις κρυφές και αθέατες γωνιές σας, θα σας εκπλήξω, θα σας γεμίσω ερωτήματα και μελωδίες που ίσως γεννούν δικές σας και θα μεταφερθούν στο σπίτι σας, έτσι που να κοπεί ο ύπνος σας και να χαθεί για πάντα –αν είναι δυνατόν– ο εφησυχασμός σας. Κι ας μην μπορείτε να με τραγουδήσετε.

Μήπως τάχα μπορείτε να εξαφανίσετε ένα πουλί ή να το φανερώσετε μέσ’ απ’ το φόρεμα ή από το μαντήλι σας; Κι όμως δεν το ξεχάσατε κι ούτε θα το ξεχάσετε σ’ όλη σας τη ζωή. Και θα το λέτε στα παιδιά σας έτσι όπως το πρωτοείδατε κάποια φορά από έναν μάγο σ’ ένα πανηγύρι – καθώς και το τραγούδι μου.

Θα το θυμάσθε και θα το ’χετε εντός σας, χωρίς την δυνατότητα να το γλεντήστε με αυτάρεσκη και δυνατή φωνή. Μόνο να το ψελλίζετε θα είναι δυνατόν, σαν προσευχή…»

«Δεν είναι το τραγούδι μου απλοϊκό κι ευχάριστο σαν το τενεκεδένιο σήμα μιας πολιτικής παράταξης ή ενός αθλητικού συλλόγου. Δεν κολακεύει τις συνήθειές σας ούτε και διασκεδάζει την αμηχανία σας, την οικογενειακή σας πλήξη ή την ερωτική σας ανεπάρκεια.

Δεν είναι το τραγούδι μου μια μονόφωνη αρτηρία, ούτε μια πολυφωνική και λαϊκή υστερία. Είναι μια μυστική πηγή, μια στάση πρέπουσα και ηθική απέναντι στα ψεύδη του καιρού μας, ένα παιχνίδι ευφάνταστο μ’ απρόβλεπτους κανόνες, μια μελωδία απρόσμενη που γίνεται δική σας, δεμένη αδιάσπαστα με άφθαρτες λέξεις ποιητικές και ξαναγεννημένες.

Και μην ξεχάσετε. Σαν φύγετε από ‘δω, δεν σας ανήκει παρά μονάχα το αίσθημα, η σκέψη και τα ερωτήματα, που ολόκληρο το βράδυ σας μετέδωσα μέσ’ απ’ τη μουσική μου. Σ’ εμένα απομένει το τραγούδι, η μαγική στιγμή μου, που είναι μια εξαίσια απάντηση αρκεί να με ρωτήστε. Ρωτήστε με λοιπόν. Κι ύστερα σας παρακαλώ σωπάστε! Γιατί θα τραγουδήσω!

Πιστεύω πως η τέχνη του τραγουδιού αποτελεί κοινωνικό λειτούργημα, γιατί το τραγούδι μας ενώνει μέσα σ’ ένα μύθο κοινό. Κι όπως στον χορό ενώνουμε τα χέρια μεταξύ μας για ν’ ακολουθήσουμε ίδιες ρυθμικές κινήσεις, έτσι και στο τραγούδι ενώνουμε τις ψυχές μας για ν’ ακολουθήσουμε μαζί, τις ίδιες εσωτερικές δονήσεις.

Κι όσο για τον κοινό μύθο που δεν υπάρχει στις μέρες μας, τον σχηματίζουμε καινούριο κι απ’ την αρχή κάθε φορά. Κάθε φορά που νιώθουμε βαθιά την ανάγκη να τραγουδήσουμε.»