Αφιέρωμα στον κινηματογράφο του ’40 από την Ταινιοθήκη της Ελλάδος

Τα μέλη της «μικρής λέσχης» έχουν τη δυνατότητα να γίνουν κοινωνοί της ιστορίας του παγκόσμιου κινηματογράφου, αλλά και της εντατικής προσπάθειας της Ταινιοθήκης για τη διαφύλαξη και διάδοση της κινηματογραφικής μας κληρονομιάς.

Το αφιέρωμα της «μικρής λέσχης» με τίτλο «5 δεκαετίες, 50 ταινίες» συνεχίζεται με τη δεκαετία του 1940 και πραγματοποιείται στο κινηματογράφο της ταινιοθήκης κάθε Κυριακή. Συνολικά θα προβληθούν 8 κόπιες 16mm και 35mm από το αρχείο της Ταινιοθήκης και η Διαγωγή… μηδέν! σε digital beta. Τις ταινίες θα προλογίσουν κριτικοί και θεωρητικοί του κινηματογράφου και σκηνοθέτες.

Οι ταινίες του αφιερώματος
Ο δολοφόνος κατοικεί στο 21 / L’assasin habite au 21
Μυθοπλασία, Γαλλία, 1942, α/μ , 16mm, 84’
Σκηνοθεσία: H.G. Clouzot
Σενάριο: H.G. Clouzot, S. A. Steeman (βασισμένο στο ομώνυμο μυθιστόρημα του S. A. Steeman) | Ηθοποιοί: P. Fresnay, S. Delair, J. Tissier, N.Roquevert
Παραγωγή: A. Greven
Η πρώτη μεγάλου μήκους ταινία του γάλλου σκηνοθέτη Α. Ζ. Κλουζώ, ενός από τους πιο χαρακτηριστικούς σκηνοθέτες της σχολής γαλλικού αστυνομικού θρίλερ, γνωστού για τις ταινίες του Το κοράκι (1943), Το μεροκάματο του τρόμου (1953) και Οι διαβολογυναίκες (1955). Στην ταινία που βασίζεται στο αστυνομικό μυθιστόρημα του Στίμαν πρωταγωνιστεί ο Π.Φρενέ στο ρόλο του αστυνομικού Βενς, ο οποίος αναζητεί στη Μονμάρτη έναν κατά συρροή δολοφόνο. Αν και το θρίλερ αυτό γυρίστηκε μέσα στην κατοχή, με γαλλογερμανική συμπαραγωγή, οι κριτικοί της εποχής εντόπισαν κάποιους αντι-ναζιστικούς υπαινιγμούς που διέφυγαν της γερμανικής λογοκρισίας.

Ossessione Διαβολικοί εραστές/ Έμμονο πάθος
Μυθοπλασία, Ιταλία, 1943, α/μ, 35mm, 140’
Σκηνοθεσία: L. Visconti
Σενάριο: L. Visconti, M. Alicata, G. De Santis, G. Puccini (βασισμένο στo αστυνομικό μυθιστόρημα του J. M. Cain Ο ταχυδρόμος χτυπάει πάντα δυο φορές)
Φωτογραφία: D. Scala, A. Tonti
Ηθοποιοί: C. Calamai, M. Girotti, D. Cristiani
Παραγωγή: Industrie Cinematografiche Italiane (ICE)
Στο μεταίχμιο ιταλικού νεορεαλισμού και φιλμ νουάρ, ο Βισκόντι αποδρά με το σκηνοθετικό του ντεμπούτο από την κρατούσα φασιστική αισθητική ξεγελώντας την δαιδαλώδη γραφειοκρατία και καχυποψία του καθεστώτος. Ιστορικά αποτελεί τη δεύτερη κινηματογραφική μεταφορά του μυθιστορήματος του Τ. Μ. Κέιν Ο ταχυδρόμος χτυπάει πάντα δυο φορές (Τελευταίος γύρος, 1939-Π. Σενάλ/ Ο ταχυδρόμος χτυπά πάντα δύο φορές, 1946-Τ. Γκάρνετ/ 1981-Μ. Ράφελσον), το οποίο διασκευάζει σε συνεργασία με μια ομάδα ιταλών διανοούμενων μεταξύ των οποίων και ο Μοράβια. Η ταινία προβάλλεται στις ιταλικές αίθουσες για λίγους μήνες, στη συνέχεια λογοκρίνεται και καταστρέφονται τα υλικά. Ο Βισκόντι θα κρύψει ένα αρνητικό που θα δει το φως μετά το τέλος του πολέμου, ενώ στις ΗΠΑ θα προβληθεί μόλις το 1976.
Μια πολιτική αλληγορία για το καθεστώς που θα κυριαρχήσει στην Ιταλία για τα επόμενα περίπου είκοσι χρόνια.

Δολοφόνοι / The Killers / A Man Alone
Μυθοπλασία, ΗΠΑ, 1946, α/μ, 35mm, 103’
Σκηνοθεσία: R. Siodmak
Σενάριο: A. Veiller (βασισμένο στο ομώνυμο μυθιστόρημα του E. Hemingway)
Φωτογραφία: E. Bredell
Ηθοποιοί: B. Lancaster , A. Gardner, E. O’Brien
Παραγωγή: M. Hellinger
Εμβληματική ταινία της κλασικής περιόδου του αμερικάνικου φιλμ νουάρ που βασίζεται σε νουβέλα του Χέμινγουέη. Δυο δολοφόνοι εμφανίζονται σε μια επαρχιακή πόλη για να σκοτώσουν τον «Σουηδό», ο οποίος περιμένει παραιτημένος τον θάνατό του. Μετά το φόνο η έρευνα θα φέρει στο φως την ιστορία του θύματος. Ο γερμανικής καταγωγής Σιόντμακ κρατώντας πάντα ένα χαμηλό προφίλ έμεινε γνωστός ως αριστοτέχνης του θρίλερ, των ανεπιτήδευτων και στιβαρών φιλμ νουάρ και των ταινιών τρόμου, ενώ οι ταινίες που γύρισε στη δεκαετία του 1940 συγκρίνονταν από την κριτική της εποχής με αυτές του Χίτσκοκ. Στην ταινία πρωταγωνιστεί η Α. Γκάρντνερ και κάνει την πρώτη του εμφάνιση στον κινηματογράφο ο Μ. Λάνκαστερ.

Μεγάλες προσδοκίες / Great Expectations
Μυθοπλασία, Μεγ. Βρετανία, 1946, α/μ, 35mm, 113’
Σκηνοθεσία: D. Lean
Σενάριο : D. Lean, A. Havelock-Allan, C. McGivern, R. Neame, K. Walsh (βασισμένο στο ομώνυμο μυθιστόρημα του Charles Dickens)
Φωτογραφία: G. Green
Ηθοποιοί: J. Mills , A. Wager, J. Simmons , V. Hobson , A. Guinness
Όσκαρ Καλλιτεχνικής Διεύθυνσης και Φωτογραφίας.
Γυρισμένη αμέσως μετά τη Σύντομη συνάντηση (1945) από τον Βρετανό σκηνοθέτη Ν. Λιν, η ταινία αυτή είχε μεγάλη απήχηση σε κριτικούς και κοινό κι αποτελεί σημείο αναφοράς για όλους τους σκηνοθέτες που μετέφεραν μεταγενέστερα τον Ντίκενς στην οθόνη.
Πρόκειται για τη θαυμάσια απεικόνιση της πορείας και μεταμόρφωσης ενός φτωχού αγοριού από μαθητευόμενο σιδηρουργό σε μοντέρνο αστό στο Λονδίνο του 19ου αιώνα σε μια ιστορία με πρωτοφανή μεταπολεμική αισιοδοξία και εξαιρετικό επιτελείο ηθοποιών. Ο Λιν ξεκίνησε τη σκηνοθετική του πορεία με τις μεταφορές έργων του Ν. Κάουαρντ, ενώ αργότερα γύρισε επικές ταινίες όπως τα Η γέφυρα του ποταμού Κβάι, Ο Λόρενς της Αραβίας, Ντόκτορ Ζιβάγκο και Πέρασμα στην Ινδία.

Παϊζά (Αυτοί που έμειναν ζωντανοί) / Paisan
Μυθοπλασία, Ιταλία, 1946, α/μ, 35mm, 134’
Σκηνοθεσία: R. Rossellini
Σενάριο: S. Amidei, K. Mann, F. Fellini, M. Pagliero, A. Hayes, V. Pratolini
Φωτογραφία: O. Martelli
Ηθοποιοί: C. Sazio, R. Van Loon, D. Johnson, Alfonsino
Μετά τη Ρώμη, ανοχύρωτη πόλη που εγκαινιάζει το κίνημα του ιταλικού νεορεαλισμού και γνωρίζει διεθνή επιτυχία, ο Ροσελίνι ένα χρόνο αργότερα θα γυρίσει τη δεύτερη ταινία της «τριλογίας του πολέμου», την Παιζά, μια σπονδυλωτή ταινία που αποτελείται από έξι διαφορετικά επεισόδια, σε έξι διαφορετικές περιοχές της Ιταλίας αμέσως μετά την απελευθέρωση. Συνεχίζοντας πάνω στην προβληματική της άμεσης καταγραφής του κατεστραμμένου μεταπολεμικού τοπίου της Ιταλίας, σε πραγματικούς χώρους και με μη-επαγγελματίες ηθοποιούς, η ταινία καταγράφει την μάχη των παρτιζάνων ενάντια στους γερμανούς για την κατάληψη της Φλωρεντίας, αλλά και μι α σειρά επεισόδια που αναδεικνύουν την ανατροπή των κοινωνικών συμβάσεων στις συνθήκες του πολέμου.

Αγάπη / L’ Amore
Μυθοπλασία, Ιταλία, 1948, α/μ, 16mm, 70’
Σκηνοθεσία: R. Rossellini
Σενάριο: R. Rossellini, F. Fellini, J. Cocteau, A. Benevuti, T. Pinelli (βασισμένο στο μονόπρακτο του J. Cocteau La Voix humaine και το δεύτερο σε μυθιστόρημα του R. M. del Valle-Inclan)
Φωτογραφία: R. Julliard, O. Martelli, A. Tonti
Ηθοποιοί: A. Magnani, F. Fellini
Ένα γυναικείο δίπτυχο με συνδετικό κρίκο την Μανιάνι, σε μια απίστευτη υποκριτική γκάμα, και την αγάπη ως θεματικό άξονα, γυρισμένο από τον μαέστρο του ιταλικού νεορεαλισμού που θα πειραματιστεί με διάφορες κινημ/τογραφικές φόρμες στην καριέρα του. Ο Ροσελίνι θα δώσει στην Μανιάνι, τότε σύντροφό του, το δεύτερο ρόλο στη φιλμογραφία του μετά την ανεπανάληπτη ερμηνεία της στο Ρώμη ανοχύρωτη πόλη.

Το κόκκινο ποτάμι / Red river
Μυθοπλασία, ΗΠΑ, 1948, α/μ, 16mm, 133’
Σκηνοθεσία: H. Hawks, A. Rosson
Σενάριο: B. Chase, Ch. Scnhee (βασισμένο στο μυθιστόρημα Blazing Guns on the Chisholm Trail του Borden Chase)
Φωτογραφία: R. Harlan
Ηθοποιοί: J. Wayne, M. Clift, W. Brennan, J. Dru
Η επικών διαστάσεων περιπλάνηση ενός μεγαλοϊδιοκτήτη ράντσου, στο ρόλο του ο Γουέιν, και του θετού γιου του, ο Κλιφτ στο σκηνοθετικό του ντεμπούτο, στην αφιλόξενη Άγρια δύση αποτυπώνονται με εξαιρετική μαεστρία στην κορυφαία αυτή ταινία του είδους, από έναν σκηνοθέτη και ταυτόχρονα ανεξάρτητο παραγωγό που διατήρησε την αυτονομία του από τα στούντιο και καταπιάστηκε με όλες σχεδόν τις φόρμες σε μια φιλμογραφία σαράντα ταινιών.

Μάκμπεθ / Macbeth
Μυθοπλασία, ΗΠΑ, 1948, α/μ, 16mm, 92’
Σκηνοθεσία: O. Welles
Σενάριο: W. Shakespeare
Φωτογραφία: J. L. Russell
Ηθοποιοί: O. Welles, J. Nolan, D. O’ Herlihy, R. McDowall
Το 1948 ο ιδιοφυής άλλα και ανεπιθύμητος πλέον στα χολιγουντιανά στούντιο Γουέλες καταπιάνεται με την προσπάθεια μεταφοράς των σαιξπηρικών έργων στον κινηματογράφο στα οποία πρωταγωνιστεί ο ίδιος. Ξεκινώντας με τον Μάκβεθ, θα συνεχίσει με τα περιπετειώδη γυρίσματα του Οθέλλου (1952), μιας ταινίας που θα πάρει τέσσερα χρόνια για να ολοκληρωθεί και τις Καμπάνες του μεσονυχτίου (1967). Η ταινία στηρίζεται στην παράσταση του 1936 Voodoo Mackbeth με κάστ μαύρων ηθοποιών που είχε σκηνοθετήσει ο ίδιος. Με την χαρακτηριστική αισθητική της υπερβολής που χαρακτηρίζει όλο το έργο του, ο Γουέλες δημιουργεί ένα εφιαλτικό και γκροτέσκο ατμοσφαιρικό παραμύθι που θυμίζει περισσότερο ταινία τρόμου.

Διαγωγή…μηδέν!
Μυθοπλασία, Ελλάδα, 1949, α/μ, Digital Beta, 90’
Σκηνοθεσία: Γ. Φιλίππου, Μ. Γαζιάδης
Σενάριο: Δ. Γιαννουκάκης
Ηθοποιοί: Έ. Λαμπέτη, Λ. Κωνσταντάρας, Ντ. Ηλιόπουλος, Λ. Πατρικίου
Φωτογραφία: Μ. Γαζιάδης
Παραγωγή: Ανζερβός
Γνωστή και με τον τίτλο Σκάνδαλα στο παρθεναγωγείο, ρομαντική κομεντί του βετεράνου Μ. Γαζιάδη που γυρίζεται μετά το τέλος του εμφυλίου στην περίοδο όπου ανιχνεύονται οι πρώτες προσπάθειες οργάνωσης μιας πιο συστηματικής κινηματογραφικής βιομηχανίας, κάτι που θα γίνει εμφανές στην επόμενη δεκαετία. Με την τελειόφοιτη μαθήτρια Μπίλιω (Ε. Λαμπέτη) ενός επαρχιακού σχολείου είναι ερωτευμένος ο βαρκάρης Φώτης (Λ. Κωνσταντάρας) αλλά και ο καθηγητής της (Ντ. Ηλιόπουλος), ο οποίος όταν απομακρύνεται από το σχολείο εξαιτίας αυτού του σκανδάλου, επιστρέφει μεταμφιεσμένος σε καθηγήτρια προκειμένου να την απαγάγει. Πίσω από την φαρσική αυτή υπόθεση, η ταινία καταγράφει εικόνες της ελληνικής επαρχίας μετά το τέλος του εμφυλίου.
Πληροφορίες για τις κάρτες μέλους της «μικρής λέσχης»
Η είσοδος στις προβολές είναι δωρεάν για τα μέλη της «μικρής λέσχης», ενώ η εγγραφή του μέλους γίνεται οποιαδήποτε στιγμή το επιθυμεί και ισχύει για 12 συνεχόμενους μήνες. Το ετήσιο αντίτιμο της ασημένιας κάρτας μέλους της «μικρής λέσχης» είναι 50 ευρώ και 25 ευρώ της λευκής κάρτας για φοιτητές, ανέργους και ΑμεΑ και παρέχει στο μέλος τη δυνατότητα να παρακολουθεί δωρεάν τις προβολές αρχείου (περίπου 100 ταινίες ανά έτος), να εκδίδει μειωμένο εισιτήριο στις υπόλοιπες προβολές της Ταινιοθήκης (τόσο στον χειμερινό όσο και στον θερινό κινηματογράφο Λαΐς) και να έχει προτεραιότητα κράτησης, ενώ η χρυσή κάρτα μέλους κοστίζει 100 ευρώ και δίνει επιπλέον στο μέλος τη δυνατότητα να συν-διαμορφώνει το πρόγραμμα προβολών, αλλά και να αποκτήσει 30 προσκλήσεις για τις προβολές της επιλογής του.

Ταινιοθήκη της Ελλάδος
Ιερά Οδός 48 & Μεγάλου Αλεξάνδρου 134-136
(Μετρό Κεραμεικός) 104 35 Αθήνα, τηλ. (210) 36 09 695, 36 12 046

via