Διαδρομές στο χρόνο με τη Δήμητρα Γαλάνη

Με το μουσικό project Chronos, η Δήμητρα Γαλάνη επαναφέρει μνήμες από τη διαδρομή του ελληνικού τραγουδιού μέσα από το κανάλι της γλώσσας, ενσωματώνοντας στην αφήγηση την ιδιαιτερότητα του πολιτισμού μας. Ένα τολμηρό εγχείρημα, άχρονο, λουσμένο στο φως και, όπως ελπίζει η ίδια, αμφίδρομο.

« Ο χρόνος, ενώ για άλλους λαούς μεταφράζεται σε χρήμα, για εμάς είναι μνήμη που διατηρείται πάντα ζωντανή μέσα από την ίδια μας τη γλώσσα», υποστηρίζει η Δήμητρα Γαλάνη, μιλώντας για το μουσικό project Chronos που θα παρουσιάσει μαζί με τέσσερις σολίστες στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών στο Μικρό Θέατρο Αρχαίας Επιδαύρου.«Αγγίζω όλα αυτά τα στοιχεία που συνθέτουν τον ελληνικό πολιτισμό, εκκινώντας από τη γλώσσα, που είναι αυτή που μαρτυρά την ιστορία μας και εγγυάται το μέλλον μας. Μια γλώσσα-ρίζα, που έχει καταγραφεί και δοξαστεί και, παρόλο που λοιδορείται, παραμένει ίδια για χιλιετίες. Γλώσσα σημαίνει σκέψη. Εκφράζομαι στα ελληνικά δηλώνει και τον τρόπο που σκέφτομαι. Ο Έλληνας, όσο και αν “ξεφεύγει” κατά καιρούς, επανέρχεται στην τάξη ενός πολιτισμού που του ορίζει η γλώσσα του και η σκέψη, και που υπάρχει εκεί συνέχεια».

Τιμώντας τους μεγάλους μας ποιητές, από τον Σολωμό, τον  Καβάφη, τον Καρυωτάκη και τον Γκάτσο, έως τον Ελύτη και τον Σεφέρη, τους παραδοσιακούς ήχους αλλά και το λόγο από τη Θράκη, την Ήπειρο και τη Μακεδονία έως τα νησιά μας και τον Πόντο, επιχειρεί με τους συνεργάτες της μια αναδρομή στο χώρο και το χρόνο του ελληνικού τραγουδιού. «Στο φόντο θα προβάλλονται πίνακες από μεγάλους Έλληνες ζωγράφους, για να τονιστεί το φως που διαπερνά την ελληνική γλώσσα και μουσική, και το οποίο έχει αποτυπωθεί με τόσο συγκλονιστικό τρόπο από δημιουργούς όπως ο Μόραλης, ο Τσαρούχης, ο Φασιανός, ο Ακριθάκης». Διευκρινίζει πως δεν είναι «παρελθοντολάγνος». Αυτό το project προέκυψε από μια εσωτερική της ανάγκη να μεταφέρει στη νέα γενιά όσα εκείνη εισέπραξε από την επαφή της με σημαντικούς ανθρώπους. «Είχα το συγκυριακό προνόμιο να γνωρίσω από κοντά πολλούς από τους ανθρώπους που χάραξαν τον πολιτισμό μας, είτε ως δασκάλους ερμηνεύοντας το έργο τους, είτε γιατί γεύτηκα κάποιες στιγμές προσωπικής επαφής και συζήτησης μαζί τους. Αυτή, λοιπόν, είναι η περιουσία μου και οφείλω να την επιστρέψω, κυρίως στους νέους ανθρώπους. Με το δικαίωμα που μου δίνει η σχέση μου με αυτούς τους δημιουργούς, αποφάσισα να το τολμήσω».

Η ιδέα της αναδρομής στους σημαντικούς σταθμούς της μουσικής μας παράδοσης γεννήθηκε χρόνια πριν, ωστόσο η υλοποίησή της καθυστέρησε μέχρι η Δήμητρα Γαλάνη να καταλήξει στον ήχο του εγχειρήματος. «Απορρέει βέβαια από την ελληνική γλώσσα, αλλά σκέφτηκα ότι πρέπει να καθορίζεται ακόμα πιο έντονα από τη θέση της χώρας μας ανάμεσα σε Ανατολή και Δύση. Αυτό το βρήκα στη συνάντησή μου με τέσσερις εξαιρετικούς σολίστες: Είναι ο Χρήστος Ραφαηλίδης, που παίζει βιμπράφωνο, όργανο συγκερασμένο δυτικής μουσικής, ο Θωμάς Κωνσταντίνου ούτι, όργανο ασυγκέραστο της Ανατολής, ο Πέτρος Κλαμπάνης ακουστικό μπάσο και ο Σπύρος Μάνεσης πιάνο. Όλοι κάνουν ξεχωριστή καριέρα στο εξωτερικό, είναι μουσικοί με παγκόσμια ακτινοβολία. Οι ενορχηστρώσεις και όλες οι μουσικές παρεμβάσεις γίνονται συλλογικά, με απόλυτο σεβασμό στο πρωτότυπο υλικό που έπρεπε να διαχειριστούμε». Δεκαέξι τραγούδια με τις ορχηστρικές τους παρεμβάσεις, που καθώς διαδέχεται το ένα το άλλο υφαίνουν μια ενδιαφέρουσα αφήγηση – που δεν υπακούει αναγκαστικά σε κάποια χρονική σειρά. «Οι μεγάλες δημιουργίες δεν έχουν χρόνο. Κάθε φορά που πας να τις εντάξεις σε χρονικά κουτάκια, χάνεις. Η αιωνιότητα και η αθανασία τους είναι κάτι δεδομένο». Επαναφέρει το θέμα της γλώσσας και του φωτός που ενυπάρχει σε αυτήν και μου υπενθυμίζει ότι στην Ελλάδα τη λέξη Αθανασία τη χρησιμοποιούμε και σαν όνομα. «Πώς να το εξηγήσεις αυτό στον προτεσταντικό Βορρά; Ακόμη και τα πιο δύσκολα και άπιαστα γίνονται προσβάσιμα και καθημερινά. Πιστεύω ότι σ’ αυτήν τη μεριά της γης το φως διεισδύει παντού και, όσο κι αν προσπαθήσεις να κινηθείς μέσα στο σκοτάδι, στο τέλος αποκαλύπτεσαι. Η σκοτεινιά δεν μας πάει». Για εκείνη, οι λαοί της Ευρώπης πρέπει να κατανοήσουν ο ένας τον άλλον και να βρούμε όλοι μαζί κοινό βηματισμό προς ένα καλύτερο μέλλον, για την ευημερία των ανθρώπων και όχι των αριθμών. «Το στοίχημα θα ήταν μια Ευρώπη διαφορετικών πολιτισμών σε ενότητα, και όχι η ισοπέδωση της πολιτισμικής ταυτότητας στο όνομα μιας στενά οικονομιστικής ένωσης. Το Chronos είναι μια έμμεση απάντηση σε αυτόν τον ορυμαγδό σύγχυσης που έχει δημιουργηθεί γύρω από τη χώρα μας».

Επιμένοντας στο θέμα της γλώσσας αναφέρει ότι ακόμα και οι τραγουδοποιοί που εκφράζονται με αγγλόφωνο στίχο σκέφτονται στα ελληνικά. «Η βαρύτητα και το παρελθόν του ελληνικού τραγουδιού κόμπλαραν τα νέα παιδιά. Μου συνέβη κι εμένα όταν ξεκίνησα να γράψω μουσική. Τραγουδούσα τόσο σημαντικούς συνθέτες ώστε αν δεν έπαιρνα μπράβο από δημιουργούς που εκτιμούσα για τα πρώτα μου τραγούδια, όπως το Δικαίωμα και Το χειροκρότημα, δεν θα συνέχιζα. Χαλάρωσα όμως, γιατί αποδέχθηκα ότι ως νέα συνθέτης θα πατήσω πάνω σε σχολές, δεν θα ανακαλύψω την πυρίτιδα».

Προσθέτει ότι περιμένει με λαχτάρα το δίσκο της Μόνικα στον οποίο θα τραγουδά ελληνικά. «Ο πρώτος διδάξας, ο Vassilikos, το τόλμησε ήδη. Ακολουθούν και οι Minor Project –μάλιστα τραγουδώ κι εγώ μαζί τους– σε στίχους Νίκου Μωραΐτη».

Κοιτάζοντας πίσω, δεν μετανιώνει για τίποτα. Μέχρι πρότινος έκανε κάποιες σκέψεις για τα φοιτητικά χρόνια που δεν έζησε, καθώς ασχολήθηκε επαγγελματικά με το τραγούδι από 16 χρονών, και παρηγορείται λέγοντας πως «εγώ τραγουδούσα για τους φοιτητές, στα ίδια στέκια συχνάζαμε…» Δεν ξεχωρίζει στιγμές.  «Βλέπω τώρα από απόσταση τη σχέση που είχα με τον Τσιτσάνη, τον Λοΐζο, τον Χατζιδάκι και σκέφτομαι εγώ τα έκανα αυτά; Αντιλαμβανόμουν το μέγεθός τους και τότε απλά δεν μπορούσα να φανταστώ τον εαυτό μου σε όλο αυτό που δημιούργησαν». Το ρεπερτόριο με το οποίο «έχτισε» τη μουσική πορεία αυτών των 40 χρόνων το ανανεώνει διαρκώς. «Του αλλάζω ρούχα, επιχειρώ πολλαπλές αναγνώσεις. Με άλλα λόγια, “ανακατεύομαι” ξανά μέσα στα τραγούδια. Άλλωστε ήμουν πολύ νέα όταν έλεγα κάποια από αυτά και τα εννοούσα με διαφορετικό τρόπο. «Το τραγούδι Η πίκρα σήμερα, για παράδειγμα, το είπα 17 χρονών, αλλιώς θα το τραγουδήσω τώρα».

Προτιμά πάντα τις μουσικές σκηνές, διατηρώντας το ίδιο προφίλ και φιλοσοφία από το 1969 που ξεκίνησε. «Η μουσική και το τραγούδι στηρίζονται στις μικρές λεπτομέρειες. Τα γήπεδα και τα στάδια δεν τις αναδεικνύουν. Καταλαβαίνω τα mega shows και τη δύναμη που μπορεί να έχουν, όμως υπάρχει αντικειμενικά μια μεγάλη απόσταση μεταξύ καλλιτέχνη και κοινού. Είμαι υπέρ της σχεδόν σωματικής σχέσης με το θεατή. Είναι αμφίδρομη η σχέση».

Πέρυσι και φέτος, ήταν η πρώτη φορά μετά από καιρό που βγήκε μόνη με την μπάντα της πάνω στη σκηνή, με αφορμή τον τελευταίο της δίσκο Αλλιώς, σε στίχους Παρασκευά Καρασούλου και μουσική δική της και του Χρυσόστομου Μουράτογλου. «Είχα την ευκαιρία να κάνω μια προσωπική αφήγηση, αλλά και οι συνεργασίες με άλλους τραγουδιστές μου αρέσουν πολύ. Η μουσική είναι συντροφική υπόθεση. Γίνεται ένας διάλογος πάνω στη σκηνή».

Κλείνοντας τη ρωτώ αν μετρά τα λάθη της πάνω από τις προσωπικές της νίκες. «Είναι εξίσου σημαντικά και τα δύο. Με διαμόρφωσαν συνδυαστικά… Στις νίκες μου καταχωρώ το ότι επιτρέπω στον εαυτό μου παρορμήσεις και λάθη. Επίσης, δεν είμαι άλλη από αυτό που δείχνω δημόσια. Αυτή η κατάκτηση είναι η πρώτη μου νίκη. Μέσα από την τέχνη μου έσωσα τη ζωή μου, έγινα καλύτερος άνθρωπος. Θα μπορούσα να είμαι ένα επικίνδυνα άφοβο πλάσμα με τις συνέπειες που αυτό θα είχε. Τελευταία στιγμή σώθηκα, η τέχνη μου με τράβηξε».

Chronos ― Λόφος Σάνης, 08/08, www.sanifestival.gr  ―Χώρα Άνδρου, 25/08, 1ο Διεθνές Φεστιβάλ Άνδρου

 

PHOTOS: ΜΑΡΙΑ ΑΘΑΝΑΣΟΠΟΥΛΟΥ, ΣΤΕΦΑΝΙΑ ΧΑΡΣΟΥΛΑ