Gagarin way @ Θέατρο Βασιλάκου

Ίσως να μην χρειάζεται να μετρήσει κανείς υπέρ και κατά και να εμβαθύνει σε αναλύσεις, όταν την μονότονη φετινή θεατρική Αθήνα αναστατώνει μια παράσταση σαν πολιτικό συλλαλητήριο, που ουρλιάζει την αλήθεια. Ο Αλέξανδρος Αβρανάς διοργανώνει τη δική του «πορεία διαμαρτυρίας» στη σκηνή του Θεάτρου Βασιλάκου, (ξανά)θυμίζοντας μας την έννοια του σύγχρονου πολιτικού θεάτρου. Εγκλωβισμένα -ίσως- σε μια άβολη δραματουργική φόρμα αλλά ευχάριστα θορυβώδη.

Ο Γκάρυ και ο Έντυ είναι εργάτες σε ένα εργοστάσιο του Φαιφ της Σκωτίας. Αριστεροί και οι δυο. Ο ένας πολιτικοποιημένος, οργανωμένος συνδικαλιστής στο παρελθόν νιώθει βαθιά απογοητευμένος από την κατάληξη του σοσιαλισμού ενώ ο άλλος εκπρόσωπος μιας τρομοκρατίας παρωδία με βάση τον μηδενισμό. Απαγάγουν τον Φράνκ, στέλεχος που έχει στείλει η Ιαπωνική μητρική της πολυεθνικής στην οποία εργάζονται, για να αποφασίσει αν το εργοστάσιο τους θα συνεχίσει να υπάρχει ή θα μεταφερθεί σε άλλη χώρα με φθηνότερα εργατικά χέρια. Τέταρτος της παρέας ο νεαρός Τομ. Τελειόφοιτος πολιτικών επιστημών, δουλεύει ως σεκιουριτάς στο κτίριο που μεταφέρεται το θύμα της απαγωγής και ελπίζει ότι σύντομα οι σπουδές του θα του ανοίξουν το δρόμο για την ασφάλεια της μεσαίας τάξης. Στόχος των απαγωγέων είναι να δολοφονήσουν τον απαχθέντα προκειμένου να στείλουν ένα μήνυμα αφύπνισης πράξεων και συνειδήσεων στον έξω κόσμο.

Ο συγγραφές του έργου Gregory Burke επιβεβαιώνει με τον ωμό κοινωνικό ρεαλισμό και τη μηδενιστική του γλώσσα, πολλά από τα χαρακτηριστικά του βρετανικού ρεύματος του new writing από το οποίο αναδύθηκε. Το απρόσωπο σύστημα της παγκόσμιας οικονομίας, η αναποτελεσματικότητα της βίας αλλά και η κοινωνικόταξική διακλάδωση ξεπροβάλλουν με ιλιγγιώδη ορμή μέσα από το πολυβραβευμένο κείμενο. Ο Αλέξανδρος Αβρανάς στη δεύτερη σκηνοθεσία του για το θέατρο χρησιμοποιεί τον καθαρόαιμο νατουραλισμό ως φόρμα επικοινωνίας και απόδοσης. Παραθέτει με επιμέλεια τις ιδεολογίες που εκπροσωπούν οι ήρωες του, αναδεικνύει πολύ συγκρατημένα το μαύρο χιούμορ μιας παραδοσιακής βρετανικής φάρσας και χρησιμοποιεί τη βία ως κυρίαρχο επικοινωνιακό μέσο, εμμένοντας στην κινηματογραφική αισθητική του έργου. Το άψογα στυλιζαρισμένο κάδρο που προβάλλει από το υπέροχο σκηνικό αποθήκης της Ευαγγελίας Θεριανού και το υποβλητικό ηχητικό περιβάλλον μέσα από τον λεπτομερή σχεδιασμό ήχου του Νίκου Μπουγιούκου, επιβεβαιώνουν την κινηματογραφική αίσθηση. Θεμελιωτές της σκηνοθετικής προσέγγισης οι ηθοποιοί της παράστασης. Ο Στέφανος Κοσμίδης αποτυπώνει εξαιρετικά στον Έντυ τον τραχύ χαρακτήρα του ενώ ο έμπειρος Μάνος Βακούκης προσδίδει οξυδερκή στωικότητα στο γρανάζι της μηχανής του καπιταλισμού που ερμηνεύει. Αξιόλογες και οι ερμηνείες των Μιχάλη Μουλακάκη (Τόμ) και Κώστα Ανταλόπουλου (Γκάρυ). Ανεπιτήδευτα ο Αβρανάς βγάζει σε δημοπρασία την πραγματικότητα που θα ζήσουμε (όπως την βίωσε η Σκωτία) με την επαναφορά στην ευημερία. Καλεί τον θεατή να σκεφτεί και να επιλέξει το δικό του δρόμο προς την προσωπική συνείδηση και κοινωνική ευθύνη. Γιατί όταν επιστρέψει η ευημερία, βιβλικά τίποτα δεν θα είναι το ίδιο. Ήθη, απαιτήσεις και μισθοί.

Ο Αλέξανδρος Αβρανάς μίλησε στο Γιώργο Ευφραιμίδη για την παράσταση που παρουσιάζει, το weird ελληνικό κινηματογράφο, τη θεατρική Αθήνα αλλά και την υπόθεση της νέας του ταινίας.

Πως επιλέχθηκε το συγκεκριμένο έργο;
Πρόκειται για ένα σύγχρονο πολιτικό κείμενο που εκφράζει και αναλύει ιδεολογίες όπως ο καπιταλισμός, η αναρχία και ο σοσιαλισμός. Η τέχνη σήμερα οφείλει να είναι πολιτική και το έργο αποτελεί μια πολύ καλή πλατφόρμα συζητήσεων. Η εποχή μας έχει ανάγκη να συζητά τέτοια θέματα και κάποιος οφείλει να παρακινεί τέτοιες συζητήσεις.

Τι σε γοήτευσε στο κείμενο της παράστασης;
Το γεγονός ότι δεν είναι ένα στρατευμένο έργο. Δεν παίρνει θέσεις αλλά παραθέτει θέσεις. Καλεί τον θεατή να αποφασίσει τι θέση πρέπει να πάρει εκείνος, χωρίς να λαϊκίζει με οποιοδήποτε τρόπο. Δεν μπορεί άλλωστε κανείς να σου πει τι θα κάνεις, γιατί δεν υπάρχει ιδεολογία να στηριχθεί, όπως ίσχυε στο παρελθόν. Είναι επίσης ένα κείμενο που μιλά για τη βία που μεγαλώνει και που δεν ελέγχεται σε μια κοινωνία με φθίνουσες ιδεολογίες.

Ποιές από τις συνθήκες της πραγματικότητας που πραγματεύεται το έργο, είναι εκείνη που σου έκανε μεγαλύτερη εντύπωση και περιγράφει πιο γλαφυρά αυτό που ζούμε σήμερα;
Αυτό που μου φάνηκε πολύ ενδιαφέρον και τρομακτικό στο έργο είναι ότι το κατεστημένο, ο καπιταλισμός γνωρίζει πολύ καλά την αλήθεια και σχεδόν ποτέ δεν θέλει να την πει. Ο Φρανκ, ο καπιταλιστής του έργου, όντας όμηρος ξέρει πολύ καλά τι πρόκειται να συμβεί και που οφείλεται αυτό. Μονάχα λίγο πριν τον σκοτώσουν όμως, αποφασίζει να πει την αλήθεια. Αυτό νομίζω ότι ισχύει και σήμερα. Ζούμε σε μια εποχή που κυριαρχεί το ψέμα. Δεν πιστεύω ότι αυτοί που μας κυβερνούν δεν γνώριζαν ότι η κρίση θα έρθει. Από το 2002, το 2003, το 2004, το 2005 ακόμη. Αλλά εμείς το μάθαμε το 2009. Αυτό ακριβώς είναι το νόημα του έργου. Συγκλονιστικό και τραγικό ταυτόχρονα. Όλοι αυτοί ξέρουν και μας παραμυθιάζουν, μας δίνουν το καρότο, ζούμε το σύνδρομο της Στοκχόλμης και την ίδια στιγμή γνωρίζουν πολύ καλά τι μας περιμένει, χωρίς να το μοιράζονται με εμάς. Ο καπιταλισμός έχει σκεπάσει τα πάντα.

Ο Gregory Burke συγγραφέας του έργου εντάσσεται στο βρετανικό θεατρικό κίνημα του new writing. Ένα κίνημα με αμιγώς πολιτική ιδεολογία που επιτέθηκε στο κοινωνικοπολιτικό σύστημα που το γέννησε στα μέσα της δεκαετίας του ’90. Εντοπίζεις ομοιότητες με το «κίνημα» του weird ελληνικού κινηματογράφου;
Όχι. O weird ελληνικός κινηματογράφος δεν είναι κίνημα. Δεν αφορά κανέναν η ταμπέλα αυτή. Μιλάμε ουσιαστικά για μιάμιση ταινία. Για ένα καθαρά δημοσιογραφικό δημιούργημα της εφημερίδας Guardian και τίποτα παραπάνω. Μια ανάγκη των κριτικών. Αντίθετα το new writing είναι κίνημα. Πρόκειται για κάποιους συγγραφείς που παράγουν με μια κοινή γλώσσα ένα αποτέλεσμα με πολύ σαφή στόχο. Δεν βλέπω καμία κοινή γλώσσα μεταξύ εμού και της Τσαγκάρη ή του Λάνθιμου. Όπως έγραψε και το Variety για το «Miss Violence» πρόκειται για μια κλασική ελληνική τραγωδία.

Το κίνημα του new writing που γεννήθηκε στο βρετανικό θέατρο είχε ισχυρό αντίκτυπο στην κοινωνία. Αντιπολιτεύτηκε ουσιαστικά στην πολιτική και κοινωνική πραγματικότητα της εποχής. Το ελληνικό θέατρο στην κρίσιμη κατάσταση που ζούμε, τι ρόλο διαδραματίζει;
Το ελληνικό θέατρο κοιμάται. Ακόμη μιλάνε για ροζ γοβάκια και ζαχαρωτά.

Ειδικά η φετινή θεατρική χρονιά της Αθήνας μάλιστα μοιάζει εντελώς απολιτίκ…
Απόλυτα. Φοβούνται να πάρουν θέση οι καλλιτέχνες. Ίσως να μην ενδιαφέρονται πραγματικά γι’ αυτό που συμβαίνει στην ελληνική κοινωνία. Δεν ξέρω. Και δεν χρειάζεται απαραίτητα ένα έργο να είναι πολιτικό αλλά να έχει μια πολιτική διάσταση. Ένας καλλιτέχνης οφείλει να συναισθάνεται την εποχή του. Στην Ελλάδα πάντα υπήρχε πρόβλημα στο να παίρνουν θέση στα πράγματα οι καλλιτέχνες. Πολλές φορές μάλιστα δεν τους δινόταν το βήμα. Η ψυχαγωγία από την άλλη δεν είναι τέχνη. Είναι διασκέδαση.

Δίνεις την εντύπωση ενός έντονα πολιτικοποιημένου ανθρώπου…
Δεν μπορεί να είσαι καλλιτέχνης, αν δεν ξέρεις τι γίνεται γύρω σου. Πραγματικά. Το ό,τι κάποιοι θέλουν να λέγονται καλλιτέχνες αλλά δεν τους αφορά η κοινωνία που ζούνε και καταλήγουν να κάνουν διακοσμητικά πράγματα, για εμένα δεν είναι καλλιτέχνες. Είναι τεχνίτες. Αν δεν αναλύσεις και δεν κρίνεις τα μελανά σημεία μιας κοινωνίας πως θα εξελιχθεί αυτή;

Επόμενο βήμα έπειτα από τo Gagarin way;
Ετοιμάζω τη νέα μου ταινία. Αυτό το διάστημα βρίσκομαι στη διαδικασία συγγραφής ενώ τα γυρίσματα θα ξεκινήσουν σε ένα χρόνο. Πρόκειται για την ιστορία ενός ζευγαριού που δεν μπορεί να κάνει παιδί και επιλέγει ως παρένθετη μητέρα μια μετανάστρια για να φέρει στον κόσμο το παιδί τους. Στο πρώτο μέρος της ταινίας βλέπουμε την ιδανική εξέλιξη της ιστορίας, όταν όλα πηγαίνουν ονειρεμένα στην επικοινωνία των τριών εμπλεκομένων προσώπων. Στα μέσα της ταινίας όμως η γυναίκα και η παρένθετη εξαφανίζονται. Στην συνέχεια αποκαλύπτεται πως η μετανάστρια έχει απαγάγει την γυναίκα…