Νέες αντιπαραθέσεις για την Αμφίπολη [φωτό]

To αμφιθέατρο ήταν ασφυκτικά γεμάτο. Από μητροπολίτες, ιερείς, στρατιωτικούς, τοπικούς άρχοντες Θεσσαλονίκης, Σερρών και Αμφίπολης, πολιτευτές, βουλευτές και υπουργούς αλλά και από ένα εσχάτως αρχαιολάγνο κοινό που είναι αμφίβολο αν έχει ξαναβρεθεί σε εκδήλωση για την αποκάλυψη αρχαιολογικού ευρήματος. Ηταν εκεί και ο υπουργός παρά τω Πρωθυπουργώ Τέρενς Κουίκ, παρούσες και η τέως γ.γ. του υπουργείου Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη και η εκπρόσωπος επικοινωνίας του ανασκαφικού έργου κατά την περίοδο της αποκάλυψης Αννα Παναγιωταρέα.

Εξω από την αίθουσα τελετών του ΑΠΘ σε τοιχοκολλημένες αφίσες, ένα κείμενο με τίτλο «Το κουφάρι της Αμφίπολης βρωμάει εθνικισμό», υπογεγραμμένο από το «αυτόνομο σχήμα ιστορικού-αρχαιολογικού», έκανε αναφορές για την αρχαιολογία στην Ελλάδα που «ανέκαθεν εξυπηρετούσε εθνικά συμφέροντα», για «ερμηνείες κατά το δοκούν», για την «επιστημονική και πολιτική ελίτ που από το καλοκαίρι του 2014 μετέτρεψαν την ενημέρωση για την ανασκαφή σε ριάλιτι σόου, δίνοντας, εν μέσω μνημονίου, στους παθητικούς δέκτες την κατάλληλη δόση α λα γκρεκ εθνικής περηφάνιας».

Τα παρατεταμένα χειροκροτήματα στην αίθουσα δεν χωρούν αμφιβολία. Το ταφικό μνημείο της Αμφίπολης όσο δεν αποκαλύπτει τεκμηριωμένα τα μυστικά του τόσο φουντώνει σενάρια και θεωρίες. Το παραμικρό εύρημά του μονοπωλεί το ενδιαφέρον. Οι χθεσινές ανακοινώσεις από την αρχαιολόγο της ανασκαφής, Κατερίνα Περιστέρη, και τον καθηγητή Γεωλογίας του ΑΠΘ, Γρηγόρη Τσόκα, που επέλεξαν να παρουσιάσουν τα νεότερα δεδομένα της ανασκαφικής έρευνας 2012-2014 σε μια εκδήλωση των αποφοίτων του ΑΠΘ αυτή τη φορά και όχι μέσω του ΥΠΠΟ ή ενός επιστημονικού συνεδρίου, ανοίγουν νέο κύκλο συζητήσεων, ενδεχομένως και αντιπαραθέσεων, που είχαν κοπάσει το τελευταίο διάστημα, μαζί με τη συνέχιση των εργασιών και τη συντήρηση των ευρημάτων.

Με την επιχειρηματολογία της η κ. Περιστέρη εμμένει στην εκτίμησή της ότι το ταφικό μνημείο χρονολογείται από το τέταρτο μισό του 4ου αιώνα π.Χ. Βασίστηκε τόσο στα ελάχιστα από τον συλημένο τάφο ευρήματα (θραύσματα κεραμικών, νομίσματα) και στην αντιστοίχηση ανάλογων ευρημάτων του 4ου αιώνα π.Χ. στον ελλαδικό χώρο (ψηφιδωτά, Σφίγγες κ.ά.) όσο και στις παραστάσεις της ζωφόρου στον βόρειο τοίχο του τρίτου χώρου του ταφικού μνημείου. Οι ζωγραφικές συνθέσεις παραπέμπουν καθαρά σε αφηρωισμένο νεκρό, υποστήριξε η κ. Περιστέρη. Απεικονίζουν έφιππο με οπλισμό, σκηνές της μυθολογίας που σχετίζονται με τον Διόνυσο, τον Υπνο και τον Θάνατο και διάφορες μορφές όπως τις αποκρυπτογράφησε και τις επανασχεδίασε ο αρχιτέκτονας της ανασκαφής Μιχάλης Λεφαντζής. Ο ίδιος ανέλαβε εξάλλου να τεκμηριώσει τις νέες θεωρίες με μια «αυθόρμητη παρέμβαση», όπως είπε η κ. Περιστέρη, αλλά μόνο αυθόρμητη δεν έμοιαζε.

Επικαλούμενος ιστορικές πηγές και συσχετίζοντας αντίστοιχα μνημεία από ευρήματα της ίδιας εποχής (Χαιρώνεια, Αλεξάνδρεια), ο κ. Λεφαντζής εικάζει ότι το ταφικό μνημείο της Αμφίπολης είναι έργο σχεδιασμένο από τον αρχιτέκτονα Δεινοκράτη ή Στησικράτη, το οποίο ανέλαβε να εκτελέσει στα τέλη του 4ου αιώνα π.Χ. ο Αντίγονος ο Μονόφθαλμος έπειτα από παραγγελία και χρηματοδότηση του Μεγάλου Αλεξάνδρου προς τιμήν του φίλου του Ηφαιστίωνα. Στηρίζει τις υποθέσεις του στην επιγραφή «ΠΑΡΕΛΑΒΟΝ Ηφαιστίωνος», με τη λέξη “Ηφαιστίωνος” χαραγμένη σε ένα σύμπλεγμα-σφραγίδα, και στην υπογραφή ΑΝΤ από τα οποία εκτιμά ότι «ο Αντίγονος παρέλαβε οικοδομικό υλικό για την ανέγερση του μνημείου προς τιμήν του Ηφαιστίωνος». Εντοπίστηκε σε δύο αρχιτεκτονικά μέλη εκτός τύμβου, κοντά στον Λέοντα της Αμφίπολης, που μαρτυρούν «γραπτό συμβόλαιο παραλαβής» του μαρμάρινου υλικού από τη Θάσο. «Στην Αλεξάνδρεια μνημονεύονται μόνο τα συμβόλαια οικοδόμησης μνημείων, στα Εκβάτανα και στη Χαιρώνεια σώζεται μόνο το λιοντάρι. Στην Αμφίπολη έχουμε το γραπτό συμβόλαιο, την τοιχοποιία του μνημείου, τον Λέοντα, και ένα ωραίο μνημειώδες σύνολο στο οποίο μπορούμε να διερευνήσουμε όχι πώς ξεκίνησε το μνημείο, αλλά τι ακολούθησε εκ των υστέρων. Ομοια τυπολογικά με όλα τα παραπάνω μνημεία ή ηρώα, ανοίγουν μια νέα σελίδα στην ιστορία της έρευνας, όχι μόνο για την Αμφίπολη αλλά σε σχέση με την Αλεξάνδρεια, τα Εκβάτανα, τη Χαιρώνεια, όπου λιοντάρια αυτού του τύπου στην κορυφή τύμβων σηματοδοτούσαν τα ταφικά μνημεία», ανέφερε.

Λίγο αργότερα, η κ. Περιστέρη στη συνέντευξη Τύπου που έδωσε στην πρυτανεία του ΑΠΘ παρότρυνε τους δημοσιογράφους να σκεφτούν και μια άλλη πιθανότητα: τη δυαδικότητα στο μνημείο. Επικαλέστηκε γι’ αυτό ιστορικές πηγές υπενθυμίζοντας τι είπε ο Αλέξανδρος στη μητέρα του Δαρείου όταν έσκυψε να προσκυνήσει τον Ηφαιστίωνα νομίζοντας ότι ήταν ο Αλέξανδρος: «Ο Ηφαιστίωνας είμαι εγώ».

Το διαβάσαμε στο kathimerini.gr